सांस्कृतिक अतिक्रमण हुँदा पनि दलहरूको मौनता किन ?
इम्बोेस्ड नम्बर प्लेटमा अहिले राष्ट्रभाषालाई विस्थापित गरी अङ्ग्रेजी प्रयोग गराउन लागेको अबस्था हुँदा पनि राजनीतिक दलहरू मौन छन् । इम्बोस्ड नम्बर प्लेट प्रकरणको अर्को गम्भीर र संवेदनशील पक्ष भनेको संविधानसँग बाँझिने गरी निर्णय गरिएको देखिन्छ । संविधानको धारा ७ अनुसार सरकारी कामकाजको भाषालाई व्याख्या गर्दै उपधारा (१) बमोजिम “देवनागरी लिपिमा लेखिने नेपाली भाषा नेपालको सरकारी कामकाजको भाषा हुनेछ” भनेर प्रष्ट पारेको छ । अर्थात् सरकार वा मातहतका निकायहरूबाट कुनै पनि लिखित दस्तावेज वा लिपिबद्ध कार्यक्रमको कार्यान्वयनलाई नेपाली भाषाबाट मात्र गर्नुपर्दछ जबकि अहिले जडान गर्न लागिएको इम्बोस्ड नम्बर प्लेट अङ्ग्रेजी माध्यमबाट प्रिन्ट गरी वितरण गर्ने हो । अर्थात् राज्यले आफै संविधानप्रति उदासीन बन्न खोजेको छ ।
यसरी नेपाली भाषालाई प्रयोग गर्नुपर्ने संवैधानिक अनिवार्यता हुँदाहुँदै पनि इम्बोस्ड नम्बर प्लेटमा प्रयोग गरिने विदेशी भाषाबाट देशको संस्कृतिमाथि नै प्रहार हुने देखिन्छ । नेपालको पहिचानलाई विस्थापित गराउन लामो समयदेखि योजनाबद्ध प्रयासहरू भइरहेका छन् । धर्मनिरपेक्ष जस्ता संवैधानिक व्यवस्थाप्रति धेरै जनमानसलाई शुरुदेखि नै शंका रहँदै आएको छ । त्यसमा पनि धर्मान्तरणलाई कानुनअनुसार अपराध मानिए पनि त्यसलाई अनुगमन गर्न प्रभावकारी संयन्त्र देखिँदैन । प्राथमिक विद्यालयको पाठ्यपुस्तक मा ‘ई’ बाट “ईसा” पढाउने गरेको पाइन्छ । त्यसैगरी वाक्य निर्माण सिकाउन “ईशानले ईसालाई सम्झेर प्रार्थना गर्छ” जस्ता पदावली प्रयुक्त भई रहेको देखिन्छ र यसमा ईसा मसीहको तस्वीर देखाइन्छ । प्रष्ट बुझ्नुपर्छ कि अहिलेको इम्बोस्ड प्लेट प्रकरण पनि नेपाली भाषालाई विस्थापित गराउने नियोजित प्रयास हो । होइन भने हाम्रो छिमेकी राष्ट्र बांग्लादेश, त्यसै गरी इजिप्ट र जोर्डनमा समेत इम्बोस्ड नम्बर प्लेट जडान गर्न त्यहाँको राष्ट्रभाषालाई प्रयोग गर्न सकिन्छ भने संवैधानिक दायित्व हुँदाहुदै नेपालमा अप्ठ्यारो किन ?
भारतमा इस्लामिक आक्रमण नभएसम्म हिन्दी भाषाको गौरव कायम थियो तर मुगल शासक अकबरले राज्यका कार्यालयहरूमा प्रचलित हिन्दीलाई रूपान्तरण गर्दै फारसी भाषा प्रयोग गरेर त्यसको महत्त्व घटाए । अकबरको शासनकालदेखि औरंगजेबको पालासम्ममा हिन्दी भाषा र देवनागरी लिपिलाई सरकारी कार्यालयबाट विस्थापन गरी फारसी भाषालाई स्थापित गराइयो । पछि ब्रिटिसहरूको शासनकालमा फारसीलाई अंग्रेजी भाषाले प्रतिस्थापन ग¥यो जुन आज पनि शीर्ष स्थानमा छ ।
कुनैपनि राष्ट्रको एकता, अखण्डता र विकासमा भाषाको महत्त्वपूर्ण योगदान हुन्छ । राष्ट्रिय भाषाले देशलाई भावनात्मक र सांस्कृतिक रूपमा व्यवस्थित गर्न मद्दत गर्दछ । भाषा नै वैचारिक आदानप्रदानको आधारभूत तत्त्व हो । नेपाली भाषा र देवनागरी लिपि वर्षौंदेखि नेपालका अधिकांश मानिसहरूको दैनिक जीवनको हिस्सा बनेको छ । नेपालको धार्मिक र सांस्कृतिक पहिचानलाई विस्थापित गराउन बारम्बार दुष्प्रयास हुनेगरेको छ । विगतमा विक्रम सम्वत् र शनिवारको विदालाई विस्थापन गराउने प्रयास भएकै हो । अहिले इम्बोस्ड प्लेट मार्फत् विदेशी भाषाको प्रवेश पनि त्यसैको निरन्तरता हो । त्यसैले यसको अन्तर्निहित षडयन्त्रलाई बुझेर समयमै सचेत हुनु आवश्यक छ ।
साभारः हिन्दू राष्ट्र स्वाभिमान जागरण अभियानको फेसबुक पेजबाट
https://www.facebook.com/hindunepal.np
