कुशको धार्मिक तथा वैज्ञानिक महत्व विषयमा अर्थ वेद, भागवत गीता, विष्णु पुराण, गरुड पुराण आदिमा बृहत व्याख्या गरिएको पाइन्छ । कुश हिन्दू सनातनमा जन्मदेखि मृत्युसम्म अपरिहार्य मानिन्छ । वैज्ञानिक हिसाबले हेर्दा कुशलाई अनिष्ट निवारक पनि मानिन्छ ।
कुशको फेदमा ब्रह्मा, माझमा विष्णु र टुप्पामा शिवजीको वास हुन्छ भन्ने विश्वास छ । लगनशील, तिष्ण, मेधावी विद्यार्थीको बुद्धीलाई कुशसँग तुलना गरी कुशाग्र बुद्धी भएको उपमा दिइन्छ । देव एवं पितृकार्यमा कुशको विशेष महत्त्व छ । पवित्र कुश लगाए सबै खालको रिस, राग, क्रोध, संवेग तथा आवेग नियन्त्रित हुन्छ भन्ने लौकिक मान्यता छ । कुशको जरा र पातबाट रक्तसञ्चारमा ऊध्र्वगमन र अधोगमन (जष्नज ७ यिध_, पत्थरीमा, अल्सर, रक्तप्रद, मूत्ररोग, पायल्स साथै अन्य रोग प्रतिरोधक क्षमता कुशको सेवनले बढाउने, मुटुको चाल सन्तुलित राख्ने र कुशासनमा बस्दा नशाघात, पक्षाघात, हृदयाघात, मष्तिस्काघातजस्ता डरलाग्दा रोगको आक्रमण रोक्ने आयुर्वेदिक मान्यता रहेको छ । हाम्रो वरिपरिका एन्टी रेडियसनबाट बचाउन कुशलाई लगाउने, राख्ने, ओछ्याउने र शुद्ध पार्ने जस्ता कामको लागि प्रयोग गरिन्छ । कुशद्वारा निर्मित गुन्द्री वा चकटीमा नियमित बस्नाले उच्च रक्तचापजस्ता धेरै बिरामीलाई निकै लाभ हुने वैज्ञानिकहरूको तर्क छ । कुशले नकारात्मक ऊर्जा, तरङ्ग र विकिरणहरूलाई निस्तेज बनाउन मद्दत समेत गर्दछ । कुशलाई विकिरणहरूको माझमा राख्दा कुशले सम्पूर्ण विकिरणहरूलाई आफ्नो शक्तिद्वारा परिवर्तित गरेको समेत पाइएको वैज्ञानिक प्रमाण छ । नकारात्मक प्रवाह र नेगेटिभ ऊर्जा विशेषगरी हाम्रो हात, गोडा र शिरबाट हाम्रो शरीरमा व्याप्त हुने हुनाले गर्दा कुशका पवित्र, औँठी, मणिबन्ध, यज्ञोपवीत आदि बनाएर ग्रहण गर्ने चलन हाम्रो रहेको छ ।
बुबाको मुख हेर्ने दिन
कुशेऔंसी लाई पितृऔंसी पनि भन्ने गरिन्छ । मृत्यु भइसकेका बुवालाई सम्झिएर काठमाडौंमा रहेको गोकर्णेश्वर महादेवको मन्दिरमा पूजा गर्ने परम्परा रहेको हुनाले गोकर्णे औंसी पनि भन्ने गरेको पाइन्छ । आजको दिनलाई पितृकार्यका लागि उत्तम तिथि मानिन्छ ।
आजको दिन विशेषगरी उत्तरगया भनेर चिनिने काठमाडौँको उत्तरपूर्वी भेगस्थित गोकर्णेश्वर महादेव मन्दिर परिसरमा विशेष मेला लाग्छ । यस अवसरमा गोकर्णेश्वर महादेव मन्दिर परिसरमा दिवङ्गत बुबाको नाममा तर्पण, पिण्डदान तथा सिदादान गर्नेको भीड लाग्ने गर्छ ।
‘पितृदेवो भव’ भन्ने धार्मिक मान्यताअनुरूप आफ्ना अभिभावकको देनप्रति कृतज्ञता व्यक्त गर्न सन्तानले आजको दिन आफ्नो प्रेरणाको आधार र अनुभव बुवालाई श्रद्धापूर्वक रुचिअनुसारको खाना खुवाई सम्मानका साथ उपहार लिएर मुख हेर्ने गरिन्छ । आजको दिन थोरै दान गरे पनि हजारौँ गुणा बढी फल पाइने जनविश्वास रहेको छ ।
आज गोकर्णेश्वर महादेव, रसुवाको बेत्रावती, तनहुँको देवघाट, विष्णुपादुका तथा सुनसरीको बराहक्षेत्र लगायतका पवित्र तीर्थस्थल पुगेर स्नन गर्नेहरूको भिड लाग्ने गरेको छ । यहाँ आफ्ना मृत पिताको आत्माको तृप्ति र शान्तिका निम्ति श्राद्ध एवम् तर्पण गर्न आउँने गर्छन् । - संवाद खबर
