वैशाख ३०, काठमाडौं । वर्षा र सहकालका देवता मानिने रातो मत्स्येन्द्रनाथको रथ तान्न सुरु भएको छ । पुलचोकमा निर्माण गरिएको रथ शनिवार बाजागाजासहित गःबहाल पुर्याइएको छ ।
रथ निर्माण यही १२ वैशाखबाट सुरु भएको थियो भने २७ वैशाखमा मच्छेन्द्रनाथलाई रथारोहण गराइएको थियो । पाटनको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण तथा उपत्यकाकै सबैभन्दा लामो जात्राका रूपमा रहेको सो जात्रा वैशाखशुक्ल प्रतिपदादेखि सुरु भई असारशुक्ल चौथीमा समाप्त हुने गरेको छ।
रथलाई पाटनका सबै टोल घुमाएपछि असार शुक्ल चौथीमा जावलाखेल पुर्याएर अन्तिम दिन भोटो देखाई अन्त्य गर्ने प्रचलन छ ।
हिन्दु धर्मावलम्बी र बौद्ध धर्मावलम्बीले समेत करुणामयका रूपमा आराधना गर्ने रातो मत्स्येन्द्रनाथ प्राचीन जात्राका रूपमा परिचित एक सांस्कृतिक जात्राका रूपमा लिइन्छ ।
किम्बदन्तीअनुसार करिब १६ सय वर्ष पहिले राजा नरेन्द्रदेवका पालामा मुलुकमा लामो खडेरी परेको तथा भोकमरी र महामारीबाट जनता अकालमा मर्नथालेपछि त्यसको रोकथामका लागि काठमाडौं, ललितपुर र भक्तपुरका तान्त्रिकले भारतको कामरूप कामाक्षबाट मत्स्येन्द्रनाथलाई नेपाल भित्र्याएको भनाइ छ।
साथै परापूर्वकालमा कर्कट नागकी श्रीमतीको आँखाको उपचार गरेबापत एक किसानले उपहारस्वरुप पाएको बहुमूल्य गहना र हीरा जडित भोटोसम्बन्धी विवाद मिलाउन हरेक वर्ष रातो मत्स्येन्द्रनाथको भोटो देखाउने जात्राको परम्परा रहिआएको छ। नागराजकी श्रीमतीको आँखा दुखेका बेला स्थानीय कृषकले तन्त्रमन्त्रद्वारा निको पारेपछि सो भोटो उपहारस्वरुप नागराजले दिएको किम्बदन्ती छ।
हरेक वर्ष रातो मत्स्येन्द्रनाथको भोटो देखाउने जात्रामा गुठी संस्थानका प्रमुखले ‘यो भोटो कसको हो’ भनी देखाउने गर्छन्। कसैले सप्रमाण आएमा भोटो दिनुपर्छ भन्ने दाबी पनि गरिँदै आएको छ।
रथ यात्रा हेर्न ललितपुर महानगरपालिकाका मेयर चिरिबाबु महर्जनको निमन्त्रणामा युरोपेली युनियन, फ्रान्स, इजरायल, नर्वे, दक्षिण कोरिया, स्विट्जरल्यान्ड, थाइल्यान्ड, संयुक्त अधिराज्यलगायत देशका राजदूत र विश्व बैंक, युनिसेफ, युएसएआइडी, एसियाली विकास बैंकलगायत निकायका प्रतिनिधि सहभागी छन् ।
