२० बैशाख, काठमाडौँ वैशाख महिनाको शुक्ल पक्षको तृतीया तिथिलाई नै अक्षय तृतीया भनिन्छ । यस वर्ष २० वैशाख मंगलबार शुभ मुहुर्तमा अक्षय तृतीया पर्व परेको छ । अक्षयको अर्थ हुन्छ कहिल्यै क्षय नभएर स्थायी रहिरहने भएकाले पनि यस पर्वलाई अक्षय तृतीया भनेर भनिएको हो । तिथिहरूमध्येको उत्तम तिथिका रूपमा लिइने भएकाले पनि यो दिन अक्षय तृतीयाका नामले चिनिन्छ । वैदिक सनातन हिन्दु धर्मावलम्बीले कुनै पनि व्रत, उत्सव तथा पर्व मनाउँदा त्यसको ऐतिहासिक महìव तथा सन्दर्भलाई लिएर मनाउने गरेको देखिन्छ । कुनै पनि व्रत तथा उत्सवका लागि विशेष कालको निर्धारण धर्मशास्त्रीय नियम र विधानअनुसार गर्ने गरिन्छ । सामान्यतया कुनै पनि व्रत तथा उत्सवको प्रारम्भ तथा अन्त्य गर्दा विशेष काल तथा समयमा गर्नुपर्ने शास्त्रीय विधान रहेको छ । वसन्त ऋतुको उत्तरार्धमा पर्ने यो पर्व महìवपूर्ण र ऐतिहासिक दृष्टिले पनि प्राचीन पर्व हो । हाम्रा धर्मशास्त्रीय ग्रन्थमा चैत र वैशाखलाई मधु र माधवको नामले जानिन्छ । मत्स्यपुराण (६५, १–७) र नारदीय पुराण (१।११२।१०) मा अक्षय तृतीयाका सम्बन्धमा विशेष वर्णन गरिएको छ । ती पुराणमा यो दिनमा गर्नुपर्ने कर्तव्यकर्मका सम्बन्धमा उल्लेख गरिएको छ । त्यहाँ भनिएको छ– यो दिन उपवास गर्नुपर्छ, भगवान् वासुदेवको पूजा गर्नुपर्छ । यसरी वासुदेवको पूजा गर्दा अक्षताले गर्नुपर्ने कुराको उल्लेख पनि त्यहाँ गरिएको छ । वैदिक सनातन धर्ममा कुनै पनि कर्तव्य कर्म गरिसकेपछि अग्निमा होमका साथ दान गर्नुपर्ने विधान छ । अक्षय तृतीयाका दिन उपवास, होम र दान गर्नाले सम्पूर्ण पापबाट मुक्त हुने कुराको उल्लेख पनि शास्त्रमा गरिएको पाइन्छ । यसरी अक्षय तृतीयाका दिन गरिएको व्रत, होम र दान अक्षय हुन्छ भन्ने धार्मिक विश्वास छ । अक्षय तृतीयाको दिन गङ्गा स्नान गरेमा सम्पूर्ण पापबाट मुक्त भइने कुराको उल्लेख वैदिक सनातन धर्मावलम्बीको निबन्धग्रन्थ धर्मसिन्धुमा गरिएको छ । यस्तै यो दिन श्रीकृष्णलाई विशेष चन्दन चढाउने विधान पनि रहेको छ । यो दिन भगवान् श्रीकृष्णलाई चन्दन चढाएको अवस्थामा अझ फलदायी हुने कुराको उल्लेख पनि धर्मसिन्धुमा गरिएको छ । यही दिन यव (जौ)को सातु दान र यव (जौ)बाट विष्णुको पूजा गर्ने विधान पनि छ । जौको सातु र दक्षिणासहित जलको घडा दान गर्न सबैभन्दा उत्तम दिनका रूपमा पनि यो दिनलाई लिइएको छ । आजका दिन गरिएको दान, होम, जप, तपको फल अक्षय अर्थात् कहिल्यै नष्ट नहुने भएकाले वैशाख शुक्ल तृतीया विशेष दिन मानिन्छ । यो दिनमा अन्नदान गर्नाले अक्षयफल प्राप्त हुन्छ भन्ने धर्मशास्त्रीय विश्वास रहेको छ । यो दिन गाउँघरमा बाटोमा बसेर बटुवालाई जौको सातु, गुण, पानी बाँड्ने,वर्त बसी भगवानको भजन कृतन गर्ने प्राचीन परम्परा र मान्यता रहिआएको छ । यसै दिन त्रेता युगको शुरुवात भएको मानिन्छ ।