जेठ ९, काठमाडौं । नेपाली तथा नेपाल भाषाका महान स्रष्टा एवम् नेपाली साहित्यमा स्वच्छन्दतावादी काव्यधाराका प्रवर्तक युगकवि सिद्धिचरण श्रेष्ठको जन्म सगरमाथा अञ्चलको ओखलढुङ्गामा वि.सं. १९६९ साल जेठ ९ गते मंगलवार शुक्ल पञ्चमीका दिन पिता विष्णुचरण श्रेष्ठ र माता नीरकुमारी श्रेष्ठको कोखबाट भएको थियो । युगकवि सिद्धिचरणले कक्षा ८ काठमाडौंस्थित दरबार स्कुलमा अध्ययन गरेपछि माध्यमिक तहसम्मको शिक्षा भारतको कलकत्ताबाट हासिल गरेका हुन् । तत्पश्चात उनले पुर्विय तथा पाश्चात्य भाषा, साहित्य, कला, दर्शन आदिको स्वाध्ययनका भरमा विशिष्ट ज्ञान आर्जन गरेका हुन् ।
उनको ११ वर्षसम्मको बाल्यजीवन ओखलढुङ्गामा नै बित्यो र त्यसपछि मातापिताका साथ उनी काठमाडौं आएर आफ्नो पैतृक घर ओमबहालमा बस्न थाले ।
उनले काठमाडौंस्थित महावीर स्कुलको अंग्रेजी विषयको शिक्षक भएर अध्यापन गराए । १५ वर्षको उमेरदेखि कविता लेखनमा संलग्न सिद्धिचरणको राजनीतिमा पनि अभिरुचि भएकाले सर्वप्रथम नेपाली साहित्यमा उनले 'हड्ताल' शब्दको प्रयोग गरेका थिए । वि.सं. १९९७ मा 'क्रान्तिबिना शान्ति हुँदैन' भन्ने उद्गार लेखेवापत अठार वर्षको कठोर जेल सजाय पाएका थिए । उनले जेलजीवन बिताइरहेको बेला पिताको देहावसन हुँदा उनलाई परम्परागत विधिअनुसार काजक्रिया समेत गर्नबाट वञ्जित गर्नुको साथै उनले लेखेका अनेकौ काव्यकृति नष्ट गरियो ।
उनले नेपालको प्रथम दैनिक पत्रिका आवाजको प्रथम सम्पादक भइ कुशलतापुर्वक कार्यसम्पादन गरेका थिए । नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानद्वारा प्रकाशित कविता पत्रिकाका उनी प्रधान सम्पादक भएका थिए । उनको नेतृत्वमा प्रज्ञा प्रतिष्ठानले 'कविता महोत्सव'को आयोजना सुरु गरेको थियो । जुन आज पनि सञ्चालन हुँदै आएको छ ।
उनले शान्ति समिति लेखक संघ, सहिद स्मारक समिति, जनकल्याण केन्द्र, नेपाली शिक्षा परिषद् नेपाल शान्ति परिषद् आदि संघ संस्थाहरुको अध्यक्षका रुपमा रहेर काम गरेका थिए । वि.सं. २०२४ देखि नै नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका आजीवन सदस्य रहेका थिए ।
उनलाई त्रिभुवन प्रज्ञा पुरस्कारका साथै लेखकहरुलाई प्राप्त हुने सबैभन्दा ठुलो सम्मानजनक पुरस्कार पृथ्वी प्रज्ञापुरस्कार पनि प्राप्त भएको थियो ।
वि.सं.१९८४ देखि नै कविता लेख्न थालेका प्रथम नेपाली सामाजिक उपन्यास "समुती" का स्रष्टा सिद्धिचरण श्रेष्ठ वि.सं. १९९० मा भुइँचालो शीर्षकको कविता प्रकाशनमा ल्याएर नेपाली काव्यजगतमा सार्वजनिक रुपमा प्रकट भएका थिए ।
युगकवि सिद्धिचरण श्रेष्ठले पु¥याएको विशिष्ट योगदानलाई चिरस्मरणीय तुल्याउन र साहित्य क्षेत्रलाई युगानुरुप अघि बढाउन उनलेगरेको साधनाको सम्मानमा नेपाली जनमानसले उनलाई युगकवि को उपाधिद्वारा सम्मान प्रकट गरेको पाइन्छ । नेपालको राष्ट्रिय एकता भावको संरक्षण र संवद्र्धनमा उनको योगदान हामी सम्पूर्ण नेपालीका लागि चिरस्मरणीय र गौरवका रुपमा रहेको छ । नेपालको प्रथम राष्ट्रिय गान हिमगिरि मण्डित सुगन्ध शोभित जय जय आमा नेपाल (२००५) का रचयिता, नेपाल भाषाका कविरत्नका रुपमा विभुषित भएका थिए ।
साहित्यका महान विभुति युगकवि सिद्धिचरण श्रेष्ठको देहावसना २०४९ जेठ २२ गते जन्म तिथि शुक्लपञ्चमीकै दिन काठमाडौंमा भएको हो ।
